Bo czym są góry bez owiec...

Przez stulecia  w Beskidach

pasły się owce pod czujnym okiem bacy, juhasów i psa. Połączenie przed redykiem w jedno stado owiec należących do wielu gospodarzy zapewniało  odpowiednią ilość mleka do wyrobu w bacówkach cenionych serów wołoskich: bundzu, bryndzy, oscypka, a także pożywnej żentycy. Dzięki nim pasterze przez pięć miesięcy mogli nie tylko się wyżywić, nie opuszczając hali, ale także po jesiennym redyku rozliczyć się z właścicielami owiec. Gospodarka sałasznicza stanowiła wówczas podstawę bytu górali.

Obecność owiec na halach Beskidów była przez wieki czymś tak naturalnym, że nie zdawano sobie sprawy z jej aspektu ekologicznego, który ujawnił się w ostatnich latach, kiedy owiec na halach zabrakło. Okazało się, że owce wypasające się na górskich halach są niezbędne dla ich przetrwania. To one właśnie, zgryzając niską roślinność, zadeptują jednocześnie „roślinność starą” i stwarzają warunki rozwoju młodych porostów. Bez nich hale mogą całkowicie zarosnąć, zmieniając zupełnie krajobraz Beskidów. Wyjałowiona, pozbawiona owczego nawozu gleba zarasta ekspansywnymi gatunkami, które wypierają inne, typowo górskie rośliny. W  wyniku tego zubożenia beskidzkich hal drapieżne ptactwo: kanie, pustułki, orliki i orły tracą swą bazę pokarmową, ponieważ na zarośniętych chwastami polanach brakuje dla nich pożywienia: wielu gatunków bezkręgowców i gryzoni.

Aby temu przeciwdziałać „Program Owca-plus” podkreśla   pozytywne skutki wypasu dla przywracania przestrzeni otwartego krajobrazu w Beskidach i ochrony bioróżnorodności najcenniejszych przyrodniczo obszarów. Dlatego też w ramach programu przystąpiono do inwentaryzacji  przyrodniczej hal, polan i łąk górskich. Ochroną tą objęte są hale Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, m.in.: Hala Cukiernica (Cukiernicza), Boracza, Prusów, Sucha Góra, Bucioryski, Ochodzita, Magurka Radziechowska, Koczy Zamek/Podgrapy, Barania, Tyniok, Rycerzowa, Muńcuł, Kapokowa, Lizakowa, Głowa, Morgi, Miziowa, Słowikowa, Kamieniańska, Górowa, Jodłowcowa, Cudzichowa, Cebulowa, Góra Tuł, Abrahamów, Skole, Krzyżowski Groń, Buczynka, Janoszkowa, Kamieńskiego, Kubulkowa, Gawlasia, Rówienki, Bukowy Groń, Cisowy, Skałka, Kotarz, Stary Groń, Malinka, Mała Czantoria, Złoty Groń, Radykalna, Bacmańska, Bieguńska, Motykowa, Lipowska, Romanka, Łyśniewska, Pawlusia, Wieprzska, Romanka, Marszałkowa, Krawcula, Mała i Wielka Racza.

Wymienione hale i łąki stanowią cenne zbiorowiska roślin takich jak np. różne gatunki mieczyków, storczyków, stanowiska mietlicy, szczawiu alpejskiego, tojadu mocnego i innych . Niektóre z tych gatunków np. tojad morawski należą do endemitów, co oznacza, że ich występowanie jest  ograniczone tylko do kilku miejsc.

Aby osiągnąć cele programu, upowszechnia się  wśród hodowców te rasy owiec, które od wieków najlepiej dostosowały się do trudnych warunków górskich: były odporne, mogły poruszać się na dużych obszarach i miały niskie wymagania paszowe. Taką rasą jest Polska owca górska.

owcaplus.pl