Historia podwodnej wioski, czyli Zadziele

Tej wioski już nie ma.

Kryją ją wody Jeziora Żywieckiego.

Zadziele było jedną z najstarszych wsi Żywiecczyzny.  Osada położona była pomiędzy potokiem Moszczanką (obecnie Moszczanica) i rzeką Łękawką, wpadającymi do Soły, która stanowiła zachodnią granicę wsi. Wieś posiadała około 250 ha ziemi, z czego jednak ok. 1/3 było zwykle zalewanej przez Sołę. Korzystnym faktem było to, że nowa wieś powstała przy rozwidleniu ruchliwych już wówczas traktów z Żywca do Krakowa (przez Przełęcz Kocierską ) oraz do Oświęcimia (wzdłuż doliny Soły).

W latach 40. XIX w. Zadziele dotknięte zostało - podobnie jak wszystkie wsie regionu - nieurodzajami, których następstwem były epidemie czerwonki, duru brzusznego i cholery. Pomór był tak wielki, że zmarłych nie chowano już na cmentarzu w Starym Żywcu, lecz grzebano pod lasem w Zadzielu. Kamienne krzyże po tym cmentarzu zachowały się do czasu budowy Jeziora Żywieckiego.

Pierwsze budynki murowane zaczęły powstawać pod koniec XIX w. W 1888 r. w Zadzielu znajdowało się 96 domów, w których mieszkało 633 mieszkańców, w tym 311 mężczyzn i 322 kobiety, z czego 608 osób było wyznania rzymskokatolickiego, a 25 osób - mojżeszowego. Przed wybuchem I wojny światowej w Zadzielu mieszkało 1200 osób. Szybki rozwój wsi nastąpił w latach międzywojennych, chociaż ostatnia kurna chałupa dotrwała tu do czasu budowy jeziora zaporowego. Przez wieś biegły dwie szosy, zachodnia z Żywca do Kęt i wschodnia z Żywca do Andrychowa przez Kocierz, a także droga do Suchej. W niewielkiej odległości od Łękawki, wzdłuż jej lewego brzegu, istniała bita droga, prostopadła do wspomnianych, a skrzyżowania tej drogi z szosami stanowiły dwa centralne ośrodki wsi. Jak w każdej wsi, tak i tu poszczególne przysiółki miały swoje nazwy. Poczynając od Soły były: „"Za Wodą”, „Pasieczki”, „Mokradle”, „ Podboże”, „Młyn”, „Myszyniec” i „Za Gowinami”. Pomiędzy szosą do Żywca a Sołą znajdowały trzy stawy. Po lewej stronie szosy położony był przysiółek „Bory”.

W latach trzydziestych, przy zachodnim skrzyżowaniu dróg znajdowała się szkoła podstawowa, posterunek policji, restauracja Siwka, strażnica OSP i dwie betoniarnie. Przysiółek za tym skrzyżowaniem nazwano „Myto”, gdyż tam w latach dwudziestych, na starej drodze, pobierano opłatę od przewozu drzewa i innych towarów. Za pobrane pieniądze wykonywano remonty dróg. Dalej, za Łękawką był przysiółek „Pod Grapą”. Teren pomiędzy wsią a rzeką Łękawką nazywano „Isep”.  Przy skrzyżowaniu wschodnim znajdował się sklep spożywczy, karczma Żyda Rufaizena (spłonęła w 1934 r.), dwie piekarnie, masarnia i powstała w 1921 roku fabryka mebli stalowych „Wschód” sp. z o. o. produkująca meble z rur stalowych na licencji firmy Thonet. Po 1935 r. we wsi nastąpił znaczny postęp i poprawa bytu. Rozpoczęto elektryfikację wsi oraz komasację, czyli scalanie pól. a jednocześnie regulację rzeki Łękawki, gdzie miejscowi znaleźli zatrudnienie, podobnie jak przy budowie fundamentów Domu Spółdzielni. We wschodniej części wsi dobrze prosperowały zakłady rzemieślnicze.

Podczas okupacji niemieckiej (1940–45) siedziby gminy Zadziele. We wrześniu 1939 r. wycofujące sięoddziały Wojska Polskiego zaatakowały w rejonie wsi kolumnę wojsk niemieckich. W potyczce zginęło kilku Niemców i 5 Polaków, a wielu polskich żołnierzy dostało się do niewoli. Polegli żołnierze polscy pochowani zostali koło kaplicy, a po wojnie postawiono im tu pomnik. W czasie okupacji wielu mieszkańców wsi wywieziono na przymusowe roboty do Niemiec. W 1941 r. większość rolników wysiedlono. Tragiczne chwile przeżyło Zadziele zimą 1944/1945, gdy w pobliżu zatrzymał się front. Pod koniec lutego mieszkańcy zmuszeni byli opuścić wieś. Rosjanie trzykrotnie zdobywali Zadziele i trzykrotnie zmuszani byli do odwrotu. Dopiero za czwartym razem wieś została zdobyta, a Niemcy odepchnięci do granic Starego Żywca. Po ustąpieniu frontu, w pierwszych dniach kwietnia, część mieszkańców powróciła do swoich domów i zajęła się odbudową zrujnowanej wsi, część natomiast wyjechała na zachód osiedlając się w okolicach Grodkowa na Opolszczyźnie. Po wyzwoleniu ponownie doprowadzono prąd, uruchomiono fabrykę wózków oraz sklepy.

W 1957 r., w związku z podjętą decyzją o budowie wielkiego zbiornika wodnego, na terenie Kotliny Żywieckiej zakazano jakichkolwiek inwestycji i zaczęto bardzo niekorzystną dla mieszkańców wsi wycenę gruntów. W 1966 r. Zadziele zostało zalane przez Jeziora Żywieckiego.